O instytucji Doradcy Prawnego Rządu
Podbudowany pozytywnymi reakcjami na mój poprzedni wpis zdecydowałem uzupełnić obraz pola walki o praworządność w Izraelu i opisać rolę jeszcze jednego organu, sprawującego, obok SN/WTS, funkcje "strażnika praworządności" w systemie prawnym tego państwa.
Mowa o instytucji Doradcy Prawnego Rządu (dalej - DPR). DPR jest mianowany przez rząd na podstawie wniosku komisji publicznej złożonej z:
- sędziego SN w stanie spoczynku,
- ministra sprawiedliwości lub byłego DPR,
- przewodniczącego komisji parlamentarnej d.s. prawa i legislacji,
- członka krajowej izby adwokackiej,
- prawnika naukowca z akademii.
Nie jestem pewien czy w jakimkolwiek innym państwie istnieje podobna instytucja, w każdym razie DPR jest jednym z najważniejszych i najbardziej wpływowych urzędów publicznych w Izraelu. Jest to instytucja sprawująca dwie funkcje równolegle: 1) Naczelnego Prokuratora (nie mylić z Prokuratorem Generalnym; 2) doradcy prawnego rządu (o tym co to oznacza opiszę za chwilę).
Jako Naczelnemu Prokuratorowi, podlega mu cała prokuratura w państwie łącznie z Prokuratorem Generalnym. A zatem DPR sprawuje kontrolę nad działalnością prokuratury i policji, szczególnie jeśli chodzi o postępowanie karne w kwestiach szczególnie drażliwych, jak prowadzenie śledztwa, wytoczenie aktu oskarżenia i prowadzenia procesu przeciw wysokiej rangi politykom (prezydent, premier, minister czy inny wysoki urzędnik państwowy). W praktyce, w powyższych okolicznościach personalnych, DPR jako naczelny prokurator ma ostateczne słowo co do rozpoczęcia śledztwa, jego umorzenia, wytoczenia aktu oskarżenia, kwalifikacji przestępstwa itp. DPR może też zadecydować czy prowadzić proces sądowy czy też dojść z obroną podejrzanego/oskarżonego do porozumienia karnoprocesowego. Wszelkie inne czynności związane z postępowaniem karnym pełni Prokurator Generalny i jego personel.
Obowiązkiem DPR pełniącego swoją funkcję jest wydawać opinie prawne co do zgodności z prawem rządowych decyzji lub projektów ustaw. Jest on również upoważniony do reprezentowania rządu w sądach w razie, gdy decyzje tego są zaskarżane. Zwyczajowo opinia prawna DPR jest obowiązująca i w przypadku, gdy opiniuje on, że dana decyzja czy projekt ustawy są niezgodne z prawem (określone to jest formułą DPR, że "będę miał trudność obronić to przed WTS w razie zaskarżenia"), decyzja taka czy projekt ustawy są zmieniane zgodnie z jego opinią. Zachodzą jednak niekiedy ekstremalne sytuacje, gdy rząd upiera się przy swoich racjach. Wtedy DPR oświadcza, że nie będzie bronił takiej decyzji przed WTS[i]. Są to, jak dotychczas, sytuacje bardzo rzadkie (ja osobiście pamiętam jeden taki przypadek), ponieważ rząd nie kwapi się wchodzić w otwarty konflikt z DPR. Być może stan ten zmieni się podczas kadencji kształtującego się obecnie rządu.
Już teraz obecna DPR publicznie skrytykowała "ustawodawczy blitz" obecnej koalicji większościowej w parlamencie, mający na celu zmienić dotychczasowy ustrój prawny naruszając system kontroli i równowagi (checks and balances) między organami władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowej, poprzez polityzację systemu prawnego państwa. Dodatkowo, wśród projektów ustaw do uchwalenia której przez tą koalicję jest ustawa personalna, mająca na celu umożliwienie piastowania funkcji ministra przez polityka, przywódcy jednej z ortodoksyjnych partii religijnych, skazanego niedawno za przestępstwa podatkowe. Udało mu się uniknąć kary bezwzględnego pozbawienia wolności poprzez porozumienie karnoprocesowe, w ramach którego zobowiązał się wycofać z działalności politycznej. Niezgodnie z duchem porozumienia uczynił to on jedynie na krótki okres czasu. W czasie wyborów do parlamentu i po nich powrócił on do działalności politycznej całą parą. Warto nadmienić, iż polityk ten jest notorycznym przestępcą finansowym. Kilkanaście lat temu, sprawując urząd ministra spraw wewnętrznych, został on skazany za defraudację i korupcję na kilka lat bezwzględnego pozbawienia wolności. Mało tego, obecnie planowane jest mianowanie go na ministra skarbu. Przypuszczam, że jest to novum na skalę ogólnoświatową. Ale to już nie pierwszy raz, przecież to my, Żydzi, wymyśliliśmy monoteizm. Niewątpliwie jednak projekt tej ustawy zostanie zaskarżony do WTS.
Wobec powyższego, nie ma się co dziwić, że obecnie urząd DPR i piastujący obecnie tę funkcję, znajdują się, podobnie jak WTS, pod ciężkim ostrzałem polityków z radykalnej prawicy i religijnych ortodoksów. Już zupełnie otwarcie wyrażają się niektórzy z nich, że należy zdymisjonować obecną DPR (ona pełni tę funkcję niespełna półtora roku, podczas, gdy DPR mianowany jest zwykle na 6-cio letnią kadencję) oraz przeprowadzić radykalną zmianę strukturalną tego urzędu. Mowa tu o rozdzieleniu funkcji doradcy rządu od naczelnego prokuratora, którego funkcje przejmie Prokurator Generalny. DPR stanie się natomiast zwykłym radcą prawnym premiera wybranym i mianowanym przez niego. Oznacza to, że z niezależnego urzędnika, kontrolującego działalność rządu, stanie się on czymś w rodzaju consigliere, znanego z filmów o mafii. Warto tu zaznaczyć, że projekt takiej zmiany strukturalnej urzędu DPR jest rozważany od dłuższego czasu i nie tylko przez środowiska prawicowe i niektóre argumenty za wydają się słuszne. Problem w tym, że nie ma jakiejkolwiek gwarancji, że kompetencje "strażnika praworządności" jakie pełni obecnie DPR, nie "rozmyją" się w drodze do Prokuratora Generalnego.
Biorąc pod uwagę powyższe wraz z opisanymi wcześniej zamierzeniami obecnej koalicji większościowej wobec SN/WTS, w kraju w którym strukturalnie rząd jest i tak najsilniejszym organem władzy zaś parlament najsłabszym, niebezpieczeństwo naruszenia sytemu kontroli i równowagi między organami władzy jest bardzo konkretne, ze wszystkimi szkodliwymi dla demokracji konsekwencjami.
P.S. Pragnę zaznaczyć że mój opis funkcji i działalności tak SN/WTS jak i DPR jest siłą rzeczy bardzo powierzchowny. Nie jest bowiem możliwe wejście w bardziej dokładną rezolucję na platformie naszej strony. Celem mojego opisu jest, możliwie popularne, zapoznanie Was z problemami ustroju prawnego Izraela bez zbytniego wchodzenia w szczegóły o strukturze i kompetencjach opisywanych organów władzy.
[i] 1. Rolę TK. W Izraelu spełnia „Sąd Najwyższy działający w charakterze Wysokiego Trybunału Sprawiedliwości” -w dalszym ciągu zwany WTS
http://absolwenciprawa69.pl/kategoria.php?artykul=285&kat=2
5 lutego 2023
Copyright © 2014 | Łukasz Parysek & Absolwenci Wydziału Prawa 1969