Wygląda mi na to, że obrazy stanowiły rodzinny, gromadzony przez dziesięciolecia, zbiór „pałacowy”. Kilkakrotnie próbowałem dowiedzieć się skąd pochodzą, ale odmawia mi odpowiedzi, twierdząc, że kupuje je na giełdach i później odsprzedaje.

Może je odziedziczyła, ale bardziej prawdopodobne jest, że otrzymuje je od kogoś innego do sprzedaży, a pochodzą z jednego źródła – dawnej „pałacowej” kolekcji, a sprzedaż stanowi stały dodatek finansowy.

Utwierdza mnie w tym to, że mam kilka portretów – moim zdaniem – tej samej osoby, w różnym wieku. Mam wrażenie, że się nie mylę. Kim była Nieznajoma, skoro malowali ją uznani artyści tamtego okresu. Czy była znaną postacią w środowisku artystycznym?

Swoją drogą mój nałóg, to nie tylko przyjemność wynikająca z posiadania i przebywania w otoczeniu sztuki, ale również poznawanie losów malarzy. Jak to zwykle wśród artystów każdy był oryginałem.

Pierwszy to ołówkowy, plus biała kredka, pochodzący z XIX wieku portret młodej kobiety autorstwa Anny Bilińskiej - Bohdanowiczowej. W ciągu jednego roku dotknęło ją nieszczęście spowodowane śmiercią ojca, przyjaciółki, która wspierała ją finansowo (ceny obrazów rosną zazwyczaj po śmierci artysty) i narzeczonego. Przeżyła załamanie nerwowe. Zmarła w roku 1893 w wieku 39 lat.

Następnie olejny portret dwu młodych kobiet w balowych sukniach pędzla Franciszka Żmurki. Chodzi mi o  tę ciemnowłosą piękność. Żmurko kształcił się u Matejki, a później w Akademii w Monachium, tam gdzie większość naszych malarzy z końca XIX i początków XX wieku. Był uznanym malarzem „salonowym”.

Alfons Mucha czołowy przedstawiciel secesji, sportretował Nieznajomą jako winiarkę, w charakterystycznym dla niego stylu. Praca na papierze tusz, gwasz. Mucha to nie Polak, jak pozostali, tylko Czech tworzący w Paryżu.

Adam Styka (syn Jana Styki – tego od Panoramy Racławickiej, malarz orientalista) namalował nieduży portret olejny. Długo mieszkał w Paryżu, kilkakrotnie przebywał w Maroku i Egipcie, a po wojnie w USA.

Witkacy – portrety wykonywał zazwyczaj pastelami na papierze. Często pod wpływem rożnych „środków”. Specjalnym kodem opisywał pod wpływem jakiego środka się znajdował: pyfko, Co – kokaina, Et – eter, peyotl. Nie wszystkie kody udaje mi się odczytać.

Przy okazji zilustrował pozującą Nieznajomą, siebie i powstający obraz – „obraz w obrazie”. Tam nieznajoma jest demoniczna. Obraz jest podpisany „Witkacy VI” - zazwyczaj wpisywał datę - rok. Prawdopodobnie VI oznacza czerwiec; „NP” - nie palił; „N II” - nie pił (chyba dwa miesiące); „p. k. j.” - nie rozpoznałem.

„T.B” to „typ B - rodzaj bardziej charakterystyczny, jednak bez cienia karykatury...” (z regulaminu). Zainteresowanych regulaminem Firmy Portretowej odsyłam do strony http://www.witkacy.hg.pl/firma/regul.htm Regulamin jak wszystko u Witkacego to ciekawostka, warta przeczytania.

Na odwrocie pieczątka TRZECIA GODZINA, Firma Portretowa, S.I Witkiewicz. Obraz jak na Witkacego niewielki – 50 x 30 cm, poziomy a nie pionowy, no i z autoportretem.

Teodor Axentowicz namalował Nieznajomą w długiej sukni z małym pieskiem, a obraz jest w nietypowym formacie 95 x 48 cm. Drugi jego obraz, to portret starszej już Nieznajomej. Obydwa obrazy wykonane mistrzowsko w pastelu. Studiował w Monachium i w Paryżu, szybko zdobył uznanie /no i pieniądze/. W wieku 36 lat został profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, później był jej rektorem. Współpracował z Janem Styką i Wojciechem Kossakiem przy Panoramie Racławickiej.

Czy młode osoby to Nieznajoma, tego do końca nie jestem pewien, chociaż tak mi się wydaje. Na obrazach Witkacego i Axentowicza, to zdecydowanie ta sama osoba.

Gdyby Pani Ola zdradziła skąd pochodzą obrazy, może udałoby mi się ustalić, kim była Nieznajoma.

A może ktoś ją poznaje?          Tadeusz Dobiecki